Denizli Alternatif Haber

    Halil Dilek

Mağara insanlık tarihinin en eski sembollerinden birisidir. Fiziksel mekân olmanın ötesine geçerek insanın iç dünyasını ve bilinçdışını da sembolize eder. Bunda belki de mağaranın yapısal özellikleriyle insan bedeninin ve ruhunun   geçirdiği evrelerin benzerlikleri etkili olmuştur. Doğum öncesi anne rahminde geçen yaşamdan kalan izler, ilk insanların belli bir döneme kadar mağaralarda yaşaması, içsel olana ulaşmanın zorluğu ve dış dünyadan izole olması vb. Doğum ve ölümle birlikte dönüşümü de simgeler mağaralar. Hatay İlimizin Samandağ İlçesinde yer alan Titus Tünelleri’nin bitiminde de mağaraya oyulmuş beşik mezarlar bulunmaktadır. Kaygusuz Abdal’ın mezarı da bir mağaradadır.  Alegorik anlatımın , metafizik sembollerin öteki dünya benzetmelerinin merkezinde yer alır. Köroğlu'nun inisiyasyon geçirerek kırklara karıştığı mistik mekandır (ülkemizde farklı yörelerde çok sayıda “köroğlu mağarası” olarak adlandırılan mağara bulunmaktadır. ) , budistlerin inzivaya çekilerek yoga yaptıkları , tapınak yapıları , peygamberlerin ilahi mesajlar alarak zorlu görevlere hazırlandıkları  , başka boyutlarla bağlantının kurulduğu,  girişiyle çıkışında dünyaların gizemli şekilde değiştiği( başka şehir  , ülke gezegen vb yerlere giden) portal işlevi gören büyülü yapı , yedi uyurların uykuya dalarak yüzyıllar sonrasına uyandığı , zamanın biçimlendiği kutsal yapı. Konfüçyüs  “ neşeli insanlar su kenarına gitsinler , eğlenmek isteyen insanlar dağlara çıksınlar  , erdemli olmak isteyenler ise mağaralara gitsinler” demiştir. Her zaman mistik bir tarafı olan mağaralarla alakalı halk söylenceleri hiç bitmez.  Misal “şu mağaradan girersen karşıki dağdan çıkarsın , şehirleri  aşarsın,  başka ülkeye gidersin , harikalar diyarına gidersin...”. Kısacası uzamsal ve zamansal yolculuklara müsaade eden bu gizemli yapılar ayrıca bireysel olgunlaşmaya götüren erginlenmenin de mekanlarıdır. İnzivaya çekilen dervişler mağaralarda veya buna benzer olarak yaptıkları dar oyuklarda erbaine girerek çile çıkarmışlardır. Yunanistan’ın Samos Adasında bulunan Pisagor Mağarası , ünlü filozofun adanın tiranının öfkesinden kaçarak sığındığı yerdir.  Pisagor burada öğrencilerine dersler de vermiştir. 

       Derinlik psikolojisinin üç büyük kurucusundan biri olan Carl Gustav   Jung'a göre ; mağara yeniden doğuşun gerçekleştiği yer , insanın kuluçkaya yatıp yenilenmek üzere kapatıldığı gizli bir oyuktur. Her kim mağaraya yani herkesin kendi içinde taşıdığı mağaraya ya da bilincin dışındaki karanlığa girerse , kendini önce bilinçdışı bir dönüşüm sürecinin içinde bulur. Arketip ( ilk örnek , kollektif şuuraltını oluşturan öğeler ) kavramını literatüre kazandıran Jung ; mitoloji , dini metinler , halk hikayeleri , destanlar , sanat eserleri ve modern anlatıları incelediğinde , arketiplerin ezelden beridir insanda var olduğunu belirtmiştir. Bu yüzden aynı hikayeler farklı coğrafyalarda medeniyetlerde ve farklı zamanlarda tekrar tekrar ortaya çıkarak kendilerini benzer simgelerle sergiler. 

       Platon’un ünlü mağara alegorisinde de doğduğu andan itibaren hep mağarada yaşamış ve birbirlerine zincirlenmiş mahkumlar mağara duvarlarına yansıyan görüntüleri gerçeklik olarak algılamaktadırlar. Günün birinde mağaradan kurtulup dışarıyı tanıyarak asıl gerçekliğe ulaşan kişi içerideki arkadaşlarının yanına döndüğünde anlattıklarına inandırıp onları ikna edemez. Platon’a göre , duyulur dünyadan duyu organlarımızla elde ettiğimiz bilgiler doğru bilgi olarak kabul edilemezler. Çünkü bu bilgiler , asıl gerçeklikler olan ideaların yansıması olan gölgelerden ibarettir.  Kimi zaman doğuşun ve yeniden doğuşun , kimi zaman inisiye olmanın,  kimi zaman ilahi emirlerle donatılmanın gnostik sırlara erişmenin , sığınmanın korunmanın (anne karnı gibi) , bilgi felsefesindeki önemli bir konuyu aktarmanın (Platon’un idealar ve gölgeler evrenleri ayrımı)  , öte alemlere boyutlara zamanlara erişmenin yeri olan mağara metaforu insanlık tarihinin en yüze çıkan arketiplerinden birisidir. O hep var olmuştur bir yerlerde ve sanat eserlerinde , rüyalarda , derin imgelemelerde bize seslenmektedir. Görmek hissedebilmek dileğiyle.